» برنامهٔ این جلسه: 

        

                1. تست روانشناسي مرتبط با بحث سمبليسم

                2. شرح و بررسي داستان "فروختن صوفيان بهيمه‌ء مسافر را جهت سماع" و ابيات مرتبط

» شنیدن و دانلود فایل‌های صوتی این جلسه:
 
      فایل‌های صوتی این جلسه را می‌توانید با استفاده از جعبهٔ زیر گوش کنید و یا دانلود کنید:

     اگر از طریق جعبهٔ فوق موفق نشدید، با مراجعه به صفحهٔ آرشیو می‌توانید فایل‌ها را دانلود کنید. -> صفحهٔ آرشیو

» متن داستان این جلسه:

     + پس از شنیدن و خواندن داستان، در صورت تمایل، نظر و تفسیر خود را از طریق بخش "پیام‌ها و نظرات" در پایین همین صفحه، می‌توانید ارسال نمائید.

 

         گر شدى عطشان بحر معنوى                        فرجه‏اى كن در جزيرهء مثنوى‏

         فرجه كن چندان كه اندر هر نفس                    مثنوى را معنوى بينى و بس‏

         هر دكانى راست سودايى دگر                        مثنوى دكان فقر است اى پسر

         مثنوى ما دكان وحدت است                           غير واحد هر چه بينى آن بت است‏

         تشنه مى‏نالد كه "كو آب گوار؟"                      آب هم نالد كه "كو آن آب خوار؟"

         بانگ آبم من به گوش تشنگان                       همچو باران مى‏رسم از آسمان‏

         برجه اى عاشق بر آور اضطراب                       بانگ آب و تشنه و آن گاه خواب؟!‏

         هم تو خود را بربكن از بيخ خواب                     همچو تشنه كه شنود او بانگ آب

         آب‏حيوان خوان، مخوان اين را سخن                روح نو بين در تن حرف كهن

         قابل اين گفته‏ها شو گوش‏وار                         تا كه از زر سازمت من گوشوار

         ما چه خود را در سخن آغشته‏ايم                   كز حكايت ما حكايت گشته‏ايم‏

         اين حكايت نيست پيش مرد كار                     وصف حال است و حضور يار غار

         اين چه مى‏گويم به قدر فهم توست                 مردم اندر حسرت فهم درست‏

         فهم آب است و وجود تن سبو                        چون سبو بشكست ريزد آب از او

         شاخه‏هاى تازهء مرجان ببين                       ميوه‏هاى رسته ز آب جان ببين‏

         اين سخن شير است در پستان جان              بى‏كشنده خوش نمى‏گردد روان‏

         مستمع چون تشنه و جوينده شد                  هاتف ار مرده بود گوينده شد

         مستمع چون تازه آمد با ‏ملال                       صد زبان گردد به گفتن گنگ و لال‏

         چون كه نامحرم در آيد از درم                         پرده در پنهان شوند اهل حرم‏

         ور در آيد محرمى دور از گزند                          برگشايند آن ستيران روى‏بند

         هر چه را خوب و خوش و زيبا كنند                  از براى ديدهء بينا كنند

         كى بود آواز چنگ و زير و بم                           از براى گوش بى‏حس اصم‏

         گر سخن كش يابم اندر انجمن                      صد هزاران گل برويم چون چمن‏

         ور سخن كش يابم آن دم زن‌بمزد                   مى‏گريزد نكته‏ها از دل چو دزد

 

دفتر دوم بيت 3622 به بعد.

 

              اى برادر قصه چون پيمانه‏اى است              معنى اندر وى مثال دانه‏اى است‏

              دانهء معنى بگيرد مرد عقل                       ننگرد پيمانه را گر گشت نقل‏

              ماجراى بلبل و گل گوش دار                       گر چه گفتى نيست آن جا آشكار

              كودكان افسانه‌ها مي‌آورند                       درج در افسانه‌شان بس سر و پند   

              هزل‌ها گويند در افسانه‌ها                        گنج مي‌جو در همه ويرانه‌ها

              هزل تعليم است آن را جد شنو                 تو مشو بر ظاهر هزلش گرو

              هر جدي هزل است پيش هازلان               هزل‌ها جد است پيش عاقلان

              عاقلي گر خاك گيرد زر شود                      جاهل ار زر برد خاكستر شود

 

    سخن گفتن به زبان حال و فهم كردن آن‏

 

             ماجراى شمع با پروانه نيز                        بشنو و معنى گزين كن اى عزيز

             گر چه گفتى نيست سر گفت هست         هين ببالا پر مپر چون جغد پست‏

             گفت در شطرنج كاين خانه‏ء رخ است         گفت خانه از كجاش آمد بدست‏؟

             خانه را بخريد يا ميراث يافت؟                    فرخ آن كس كاو سوى معنى شتافت‏

             گفت نحوى: زيد عمرواً قد ضرب                 گفت چونش كرد بى‏جرمى ادب‏؟

             عمرو را جرمش چه بد كان زيد خام            بى‏گنه او را بزد همچون غلام‏؟

             گفت اين پيمانهء معنى بود                      گندمى بستان كه پيمانه است رد

             زيد و عمرو از بهر اعراب است و ساز           گر دروغ است آن تو با اعراب ساز

             گفت نه من آن ندانم عمرو را                    زيد چون زد بى‏گناه و بى‏خطا ؟

             گفت از ناچار و لاغى بر گشود                  عمرو يك واو فزون دزديده بود

             زيد واقف گشت دزدش را بزد                    چون كه از حد برد او را حد سزد

 

                                         ____________________

 

            بشنويد  اي دوستان اين داستان                            خود حقيقت نقد حال ماست آن

                    بشنو اين قصه پي تهديد را                                    تا بداني آفت تقليد را

 

دفتر دوم، بیت ۵۱۴ به بعد

 

     فروختن صوفيان بهيمهء مسافر را جهت سماع‏

 

                        صوفيى در خانقاه از ره رسيد                               مركب خود برد و در آخر كشيد

                        آبكش داد و علف از دست خويش                         نه چنان صوفى كه ما گفتيم پيش‏

                        احتياطش كرد از سهو و خباط                              چون قضا آيد چه سود است احتياط؟

                        صوفيان در جوع بودند و فقير                                كاد فقر أن يعي كفرا يبير

                        اى توانگر كه تو سيرى هين مخند                         بر كژى آن فقير دردمند

                        از سر تقصير آن صوفى رمه                                 خر فروشى در گرفتند آن همه‏

                        كز ضرورت هست مردارى مباح                               بس فسادى كز ضرورت شد صلاح‏

                        هم در آن دم آن خرك بفروختند                             لوت آوردند و شمع افروختند

                        ولوله افتاد اندر خانقه                                         كه امشبان لوت و سماع است و شره‏

                        چند از اين صبر و از اين سه روزه چند؟                   چند از اين زنبيل و اين دريوزه چند؟

                        ما هم از خلقيم و جان داريم ما                            دولت، امشب ميهمان داريم ما

                        تخم باطل را از آن مى‏كاشتند                              كان كه آن جان نيست جان پنداشتند

                        و آن مسافر نيز از راه دراز                                    خسته بود و ديد آن اقبال و ناز

                        صوفيانش يك به يك بنواختند                               نرد خدمتهاى خوش مى‏باختند

                        گفت چون مى‏ديد ميلانشان به وى                       گر طرب امشب نخواهم كرد، كى؟‏

                        لوت خوردند و سماع آغاز كرد                               خانقه تا سقف شد پر دود و گرد

                        دود مطبخ، گرد آن پا كوفتن                                  ز اشتياق و وجد جان آشوفتن‏

                        گاه دست افشان قدم مى‏كوفتند                          گه به سجده صفه را مى‏روفتند

                        دير يابد صوفى آز از روزگار                                   ز آن سبب صوفى بود بسيار خوار

                        جز مگر آن صوفيى كز نور حق                              سير خورد او فارغ است از ننگ دق‏

                        از هزاران اندكى زين صوفيند                                باقيان در دولت او مى‏زيند

                        چون سماع آمد از اول تا كران                               مطرب آغازيد يك ضرب گران‏

                        خر برفت و خر برفت آغاز كرد                                زين حراره جمله را انباز كرد

                        زين حراره پاى‌كوبان تا سحر                                كف‏زنان خر رفت و خر رفت اى پسر

                        از ره تقليد آن صوفى همين                                 خر برفت آغاز كرد اندر حنين‏

                        چون گذشت آن نوش و جوش و آن سماع              روز گشت و جمله گفتند الوداع‏

                        خانقه خالى شد و صوفى بماند                           گرد از رخت آن مسافر مى‏فشاند

                        رخت از حجره برون آورد او                                    تا به خر بر بندد آن همراه جو

                        تا رسد در همرهان او مى‏شتافت                         رفت در آخر خر خود را نيافت‏

                        گفت آن خادم به آبش برده است                          ز انكه خر دوش آب كمتر خورده است‏

                        خادم آمد، گفت صوفى: خر كجاست؟                    گفت خادم: ريش بين، جنگى بخاست‏

                        گفت من خر را به تو بسپرده‏ام                             من ترا بر خر موكل كرده‏ام‏

                        از تو خواهم آن چه من دادم به تو                         باز ده آن چه فرستادم به تو

                        بحث با توجيه كن حجت ميار                               آن چه بسپردم ترا واپس سپار

                        گفت پيغمبر كه دستت هر چه برد                         بايدش در عاقبت واپس سپرد

                        ور نه‏اى از سركشى راضى بدين                          نك من و تو خانهء قاضى دين‏

                        گفت من مغلوب بودم، صوفيان                             حمله آوردند و بودم بيم جان‏

                        تو جگر بندى ميان گربگان                                   اندر اندازى و جويى ز آن نشان؟!‏

                        در ميان صد گرسنه گرده‏اى؟                                پيش صد سگ گربهء پژمرده‏اى؟‏

                        گفت گيرم كز تو ظلما بستدند                              قاصد خون من مسكين شدند،

                        تو نيايى و نگويى مر مرا                                     كه خرت را مى‏برند اى بى‏نوا؟

                        تا خر از هر كه بود من واخرم                                ور نه توزيعى كنند ايشان زرم‏

                        صد تدارك بود چون حاضر بدند                              اين زمان هر يك به اقليمى شدند

                        من كه را گيرم كه را قاضى برم؟                           اين قضا خود از تو آمد بر سرم‏

                        چون نيايى و نگويى اى غريب                              پيش آمد اين چنين ظلمى مهيب‏

                        گفت و الله آمدم من بارها                                   تا ترا واقف كنم زين كارها

                        تو همى‏گفتى كه خر رفت اى پسر                        از همه گويندگان با ذوق‏تر

                        باز مى‏گشتم كه او خود واقف است                      زين قضا راضى است مردى عارف است‏

                        گفت آن را جمله مى‏گفتند خوش                         مر مرا هم ذوق آمد گفتنش‏

                        مر مرا تقليدشان بر باد داد                                    كه دو صد لعنت بر آن تقليد باد

                        عكس ذوق آن جماعت مى‏زدى                            وين دلم ز آن عكس ذوقى مى‏شدى‏

                        عكس چندان بايد از ياران خوش                           كه شوى از بحر بى‏عكس آب كش‏

                        صاف خواهى چشم و عقل و سمع را                    بر دران تو پرده‏هاى طمع را

                        ز انكه آن تقليد صوفى از طمع                              عقل او بر بست از نور و لمع‏

                        طمع لوت و طمع آن ذوق و سماع                         مانع آمد عقل او را ز اطلاع‏

                        گر طمع در آينه برخاستى                                   در نفاق آن آينه چون ماستى‏

                        گر ترازو را طمع بودى به مال                                راست كى گفتى ترازو وصف حال‏؟

                        يك حكايت گويمت بشنو به هوش                         تا بدانى كه طمع شد بند گوش‏

                        هر كه را باشد طمع الكن شود                             با طمع كى چشم و دل روشن شود

                        پيش چشم او خيال جاه و زر                               همچنان باشد كه موى اندر بصر

                        جز مگر مستى كه از حق پر بود                           گر چه بدهى گنجها او حر بود

                        هر كه از ديدار برخوردار شد                                   اين جهان در چشم او مردار شد

                        ليك آن صوفى ز مستى دور بود                            لاجرم در حرص او شب‌كور بود

                        صد حكايت بشنود مدهوش حرص                        در نيايد نكته‏اى در گوش حرص‏

 

                       اى برادر چون ببينى قصر او                                     چون كه در چشم دلت رسته ست مو؟

                       چشم دل از مو و علت پاك آر،                                  و آنگهان ديدار قصرش چشم دار

                       هر كه را هست از هوسها جان پاك                          زود بيند حضرت و ايوان پاك‏

                       هر كه را باشد ز سينه فتح باب                               او ز هر شهرى ببيند آفتاب‏

                       حق پديد است از ميان ديگران                                همچو ماه اندر ميان اختران‏

                       دو سر انگشت بر دو چشم نه،                               هيچ بينى از جهان؟ انصاف ده‏

                       گر نبينى اين جهان معدوم نيست                           عيب جز ز انگشت نفس شوم نيست‏

                       تو ز چشم انگشت را بردار هين                              و آنگهانى هر چه مى‏خواهى ببين‏

                       چشم چون نرگس فرو بندى كه چى؟                        كه عصايم كش كه كورم اى اخى؟‏

                       ور ببندى چشم خود را ز احتجاب                             كار خود را كى گذارد آفتاب‏

                       چشم دارى تو، به چشم خود نگر                            منگر از چشم سفيهى بى‏خبر

                       گوش دارى تو، به گوش خود شنو                            گوش گولان را چرا باشى گرو؟

                       بى‏ ز تقليدى نظر را پيشه كن                                هم به راى و عقل خود انديشه كن

 

  
نظرات دوستان: