بخش اول:

.: بخش اول :.

برای دانلود مستقیم این بخش، بروی لینک زیر راست‌کلیک کنید و Save Target As را انتخاب کنید:

.: دانلود مستقیم بخش اول :.

دفتر ششم، بیت 1651

قصه‌ي ترک و درزي

تو بنشنيدي که آن پر قند لب                     غدر خياطان همي‌ گفتي به شب؟

خلق را در دزدي آن طايفه                         مي‌نمود افسانه‌هاي سالفه

قصه‌ي پاره‌ربايي در برين                           مي حکايت کرد او با آن و اين

در سمر مي‌خواند دزدي‌نامه‌اي                  گرد او جمع آمده هنگامه‌اي

چونک دزديهاي بي‌رحمانه گفت                 که کنند آن درزيان اندر نهفت

اندر آن هنگامه ترکي از خطا                      سخت طيره شد ز کشف آن غطا

بس که غدر درزيان را ذکر کرد                     حيف آمد ترک را و خشم و درد

گفت اي قصاص در شهر شما                    کيست استاتر در اين مکر و دغا؟

دعوي کردن ترک و گرو بستن او که درزي از من چيزي نتواند بردن

گفت خياطيست نامش پورشش                اندرين چستي و دزدي خلق‌کش

گفت من ضامن که با صد اضطراب              او نيارد برد پيشم رشته‌تاب

پس بگفتندش که از تو چست‌تر                 مات او گشتند در دعوي مپر

رو به عقل خود چنين غره مباش                که شوي ياوه تو در تزويرهاش

گرم‌تر شد ترک و بست آنجا گرو                 که نيارد برد ني کهنه ني نو

مطمعانش گرم‌تر کردند زود                        او گرو بست و رهان را بر گشود

که گرو اين مرکب تازي من                        بدهم ار دزدد قماشم او به فن

ور نتواند برد اسپي از شما                        واستانم بهر رهن مبتدا

ترک را آن شب نبرد از غصه خواب               با خيال دزد مي‌کرد او حراب

بامدادان اطلسي زد در بغل                       شد به بازار و دکان آن دغل

پس سلامش کرد گرم و اوستاد                 جست از جا لب به ترحيبش گشاد

گرم پرسيدش ز حد ترک بيش                    تا فکند اندر دل او مهر خويش

چون بديد از وي نواي بلبلي                       پيشش افکند اطلس استنبلي

که ببر اين را قباي روز جنگ                       زير نافم واسع و بالاش تنگ

تنگ بالا بهر جسم‌آراي را                         زير واسع تا نگيرد پاي را

گفت صد خدمت کنم اي ذو وداد                 در قبولش دست بر ديده نهاد

پس بپيمود و بديد او روي کار                     بعد از آن بگشاد لب را در فشار

از حکايتهاي ميران دگر                              وز کرمها و عطاء آن نفر

وز بخيلان و ز تحشيراتشان                       از براي خنده هم داد او نشان

هم‌چو آتش کرد مقراضي برون                   مي‌بريد و لب پر افسانه و فسون

مضاحک گفتن درزي و ترک را از قوت خنده بسته شدن دو چشم تنگ او و فرصت يافتن درزي

ترک خنديدن گرفت از داستان                    چشم تنگش گشت بسته آن زمان

پاره‌اي دزديد و کردش زير ران                     از جز حق از همه احيا نهان

ترک را از لذت افسانه‌اش                         رفت از دل دعوي پيشانه‌اش

اطلس چه؟ دعوي چه؟ رهن چه؟               ترک سرمستست در لاغ اچي

لابه کردش ترک کز بهر خدا                        لاغ مي‌گو که مرا شد مغتذا

گفت لاغي خندميني آن دغا                      که فتاد از قهقهه او بر قفا

پاره‌اي اطلس سبک بر نيفه زد                   ترک غافل خوش مضاحک مي‌مزد

هم‌چنين بار سوم ترک خطا                       گفت لاغي گوي از بهر خدا

گفت لاغي خندمين‌تر زان دو بار                 کرد او اين ترک را کلي شکار

چشم بسته عقل جسته مولهه                 مست ترک مدعي از قهقهه

پس سوم بار از قبا دزديد شاخ                   که ز خنده‌ش يافت ميدان فراخ

چون چهارم بار آن ترک خطا                       لاغ از آن استا همي‌کرد اقتضا

رحم آمد بر وي آن استاد را                        کرد در باقي فن و بيداد را

گفت مولع گشت اين مفتون درين             بي‌خبر کين چه خسارست و غبين

بوسه‌افشان کرد بر استاد او                      که بمن بهر خدا افسانه گو

گفتن درزي ترک را هي خاموش کي اگر مضاحک دگر گويم قبات تنگ آيد

گفت درزي اي طواشي بر گذر                   واي بر تو گر کنم لاغي دگر!

پس قبايت تنگ آيد باز پس                        اين کند با خويشتن خود هيچ کس؟!

خنده‌ي چه؟ رمزي ار دانستيي                   تو به جاي خنده خون بگرستيي

اي فسانه گشته و محو از وجود                 چند افسانه بخواهي آزمود

خندمين‌تر از تو هيچ افسانه نيست             بر لب گور خراب خويش ايست

اي فرو رفته به گور جهل و شک                 چند جويي لاغ و دستان فلک

تا بکي نوشي تو عشوه‌ي اين جهان            که نه عقلت ماند بر قانون نه جان

لاغ اين چرخ نديم کرد و مرد                       آب روي صد هزاران چون تو برد

مي‌درد مي‌دوزد اين درزي عام                   جامه‌ي صدسالگان طفل خام

لاغ او گر باغها را داد داد                            چون دي آمد داده را بر باد داد

پيره‌طفلان شسته پيشش بهر کد                تا به سعد و نحس او لاغي کند

بيان آنک بي‌کاران و افسانه‌جويان مثل آن ترک‌اند و عالم غرار غدار هم‌چو آن درزي و شهوات مضاحک گفتن اين دنياست و عمر هم‌چون آن اطلس پيش اين درزي

اطلس عمرت به مقراض شهور                  برد پاره‌پاره خياط غرور

تو تمنا مي‌بري که اختر مدام                     لاغ کردي سعد بودي بر دوام

...

 --------

بخش شرح غزل:

-----

شرح و تفسیر غزل شماره 1989 از دیوان شمس با موضوع "خنده":

جنتی کرد جهان را ز شکر خندیدن                            آنک آموخت مرا همچو شرر خندیدن

گر چه من خود ز عدم دلخوش و خندان زادم                 عشق آموخت مرا شکل دگر خندیدن

بی جگر داد مرا شه دل چون خورشیدی                     تا نمایم همه را بی ز جگر خندیدن

به صدف مانم خندم چو مرا درشکنند                          کار خامان بود از فتح و ظفر خندیدن

یک شب آمد به وثاق من و آموخت مرا                        جان هر صبح و سحر همچو سحر خندیدن

گر ترش روی چو ابرم ز درون خندانم                          عادت برق بود وقت مطر خندیدن

چون به کوره گذری خوش به زر سرخ نگر                    تا در آتش تو ببینی ز حجر خندیدن

زر در آتش چو بخندید تو را می گوید                           گر نه قلبی بنما وقت ضرر خندیدن

گر تو میر اجلی از اجل آموز کنون                               بر شه عاریت و تاج و کمر خندیدن

ور تو عیسی صفتی خواجه درآموز از او                       بر غم شهوت و بر ماده و نر خندیدن

ور دمی مدرسه احمد امی دیدی                              رو حلالستت بر فضل و هنر خندیدن

ای منجم اگرت شق قمر باور شد                             بایدت بر خود و بر شمس و قمر خندیدن

همچو غنچه تو نهان خند و مکن همچو نبات                 وقت اشکوفه به بالای شجر خندیدن

.: دانلود فایل گزیده مقالاتی دربارهء "خندیدن" :.

سایت خانم کتایون گودرزی:  www.KatayounGoudarzi.com