دفتر پنجم، بیت 823

قال النبی علیه‌السلام ارحموا ثلاثا عزیز قوم ذل و غنی قوم افتقر و عالما یلعب به الجهال

گفت پیغامبر که رحم آرید بر                        جان من کان غنیا فافتقر

والذی کان عزیزا فاحتقر                              او صفیا عالما بین المضر

گفت پیغامبر که با این سه گروه                   رحم آرید ار ز سنگید و ز کوه

آنک او بعد از رئیسی خوار شد                    وآن توانگر هم که بی‌دینار شد

وآن سوم آن عالمی که اندر جهان                مبتلی گردد میان ابلهان

زانک از عزت به خواری آمدن                       هم‌چو قطع عضو باشد از بدن

عضو گردد مرده کز تن وا برید                       نو بریده جنبد اما نی مدید

هر که از جام الست او خورد پار                   هستش امسال آفت رنج و خمار

وآنک چون سگ ز اصل کهدانی بود               کی مرورا حرص سلطانی بود

توبه او جوید که کردست او گناه                   آه او گوید که گم کردست راه

قصه‌ی محبوس شدن آن آهوبچه در آخر خران و طعنه‌ی آن خران ببر آن غریب …

آهوی را کرد صیادی شکار                         اندر آخر کردش آن بی‌زینهار

آخری را پر ز گاوان و خران                           حبس آهو کرد چون استمگران

آهو از وحشت به هر سو می‌گریخت             او به پیش آن خران شب کاه ریخت

از مجاعت و اشتها هر گاو و خر                    کاه را می‌خورد خوشتر از شکر

گاه آهو می‌رمید از سو به سو                    گه ز دود و گرد که می‌تافت رو

هرکرا با ضد خود بگذاشتند                         آن عقوبت را چو مرگ انگاشتند

تا سلیمان گفت که آن هدهد اگر                 هجر را عذری نگوید معتبر

بکشمش یا خود دهم او را عذاب                 یک عذاب سخت بیرون از حساب

هان کدامست آن عذاب این معتمد               در قفص بودن به غیر جنس خود

زین بدن اندر عذابی ای بشر                       مرغ روحت بسته با جنسی دگر

روح بازست و طبایع زاغها                           دارد از زاغان و چغدان داغها

او بمانده در میانشان زارزار                         هم‌چو بوبکری به شهر سبزوار

بقیه‌ی قصه‌ی آهو و آخر خران

روزها آن آهوی خوش‌ناف نر                        در شکنجه بود در اصطبل خر

مضطرب در نزع چون ماهی ز خشک            در یکی حقه معذب پشک و مشک

یک خرش گفتی که ها این بوالوحوش          طبع شاهان دارد و میران خموش

وآن دگر تسخر زدی کز جر و مد                    گوهر آوردست کی ارزان دهد

وآن خری گفتی که با این نازکی                  بر سریر شاه شو گو متکی

آن خری شد تخمه وز خوردن بماند               پس برسم دعوت آهو را بخواند

سر چنین کرد او که نه رو ای فلان                اشتهاام نیست هستم ناتوان

گفت می‌دانم که نازی می‌کنی                   یا ز ناموس احترازی می‌کنی

گفت او با خود که آن طعمه‌ی توست            که از آن اجزای تو زنده و نوست

من الیف مرغزاری بوده‌ام                            در زلال و روضه‌ها آسوده‌ام

گر قضا انداخت ما را در عذاب                      کی رود آن خو و طبع مستطاب

گر گدا گشتم گدارو کی شوم                      ور لباسم کهنه گردد من نوم

سنبل و لاله و سپرغم نیز هم                     با هزاران ناز و نفرت خورده‌ام

گفت آری لاف می‌زن لاف‌لاف                      در غریبی بس توان گفتن گزاف

گفت نافم خود گواهی می‌دهد                   منتی بر عود و عنبر می‌نهد

لیک آن را کی شنود صاحب‌مشام               بر خر سرگین‌پرست آن شد حرام

خر کمیز خر ببوید بر طریق                         مشک چون عرضه کنم با این فریق

بهر این گفت آن نبی مستجیب                   رمز الاسلام فی‌الدنیا غریب

زانک خویشانش هم از وی می‌رمند             گرچه با ذاتش ملایک هم‌دمند

صورتش را جنس می‌بینند انام                    لیک از وی می‌نیابند آن مشام

هم‌چو شیری در میان نقش گاو                   دور می‌بینش ولی او را مکاو

ور بکاوی ترک گاو تن بگو                             که بدرد گاو را آن شیرخو

طبع گاوی از سرت بیرون کند                      خوی حیوانی ز حیوان بر کند

گاو باشی شیر گردی نزد او                        گر تو با گاوی خوشی شیری مجو

نظرات دوستان:

پرما:

آهو کنایه از انسان جدامانده از اصل خویش هست که او را با خران و گاوها انداخته اند، خران و گاوها کنایه از انسانهای سراسر نفسانی است. خران وگاوها(کنایه از انسانهای هویت فکری) آهو را مسخره می کنند که زندگی همین هست که می بینی و چرا دم از مدینه فاضله می زنی. در آخر می گوید حتی اگر گاو هم باشی، اگر نفس را رها کنی، نزد خداوند شیر میشوی (خودت سلطان میشوی) ولی اگر تو با گاوها و نفسانیات خودت خوش و راضی هستی و هیچ دغدغه رهایی نداری، پس ادای اینکه در آرزوی شیر و سلطان هستی را هم کنار بگذار.