+ پس از خواندن داستان، در صورت تمایل، نظر و تفسیر خود را از طریق بخش "پیام‌ها و نظرات" در پایین صفحه، ارسال نمائید.
 

بشنوید ای دوستان این داستان                              خود حقیقت نقد حال ماست آن

دفتر سوم، بيت 2570 به بعد

عيسى مريم به كوهى مى‏گريخت                           شير گويى خون او مى‏خواست ريخت‏

آن يكى در پى دويد و گفت خير                               در پي‌ات كس نيست چه گريزى چو طير؟

با شتاب او آنچنان مى‏تاخت جفت                           كز شتاب خود جواب او نگفت‏

يك دو ميدان در پى عيسى براند                             پس به جد جد عيسى را بخواند

كز پى مرضات حق يك لحظه بايست                        كه مرا اندر گريزت مشكلى است‏

از كه اين سو مى‏گريزى اى كريم؟                            نه پيت شير و نه خصم و خوف و بيم‏

گفت از احمق گريزانم برو                                       مى‏رهانم خويش را بندم مشو

گفت آخر آن مسيحا نى توى                                  كه شود كور و كر از تو مستوى؟‏

گفت آرى، گفت آن شه نيستى                              كه فسون غيب را ماويستى؟‏

چون بخوانى آن فسون بر مرده‏اى                            بر جهد چون شير صيد آورده‏اى‏

گفت آرى آن منم، گفتا كه تو                                  نى ز گل مرغان كنى اى خوبرو؟

گفت آرى گفت پس اى روح پاك                               هر چه خواهى مى‏كنى، از كيست باك؟‏

با چنين برهان كه باشد در جهان                             كه نباشد مر ترا از بندگان‏

گفت عيسى كه به ذات پاك حق                             مبدع تن خالق جان در سبق‏

حرمت ذات و صفات پاك او                                      كه بود گردون گريبان چاك او

كان فسون و اسم اعظم را كه من                            بر كر و بر كور خواندم شد حسن‏

بر كه سنگين بخواندم شد شكاف                            خرقه را بدريد بر خود تا بناف‏

بر تن مرده بخواندم گشت حى                                بر سر لا شى بخواندم گشت شى‏

خواندم آن را بر دل احمق به ود                                صد هزاران بار و درمانى نشد

سنگ خارا گشت و ز آن خو بر نگشت                      ريگ شد كز وى نرويد هيچ كشت‏

ز احمقان بگريز چون عيسى گريخت                         صحبت احمق بسى خونها بريخت‏

اندك اندك آب را دزدد هوا                                        عقل را احمق بدزدد از شما

آن گريز عيسى نه از بيم بود                                   ايمن است او آن پى تعليم بود

زمهرير ار پر كند آفاق را                                          چه غم آن خورشيد با اشراق را

قصه‏ى اهل سبا و حماقت ايشان و ...‏

يادم آمد قصه‏ى اهل سبا                                       كز دم احمق صباشان شد وبا

آن سبا ماند به شهر بس كلان                                در فسانه بشنوى از كودكان‏

كودكان افسانه‏ها مى‏آورند                                     درج در افسانه‏شان بس سر و پند

هزلها گويند در افسانه‏ها                                        گنج مى‏جو در همه ويرانه‏ها

...

روى در ديوار كن تنها نشين                                    وز وجود خويش هم خلوت گزين‏

قعر چه بگزيد هر كاو عاقل است                               ز آن كه در خلوت صفاهاى دل است‏

ظلمت چه به كه ظلمتهاى خلق                              سر نبرد آن كس كه گيرد پاى خلق‏

آدمى‌خوارند اغلب مردمان                                      از سلام عليك‏شان كم جو امان‏

دوستى جاهل شيرين‌سخن                                   كم شنو كان هست چون سم كهن‏

جان مادر چشم روشن گويدت                                جز غم و حسرت از آن نفزويدت‏

هر ولى را نوح و كشتيبان شناس                            صحبت اين خلق را طوفان شناس‏

كم گريز از شير و اژدرهاى نر                                   ز آشنايان و ز خويشان كن حذر

                                                -------------

دفتر دوم، بیت 843

امتحان پادشاه به آن دو غلام کی نو خریده بود

پادشاهی دو غلام ارزان خرید                                             با یکی زان دو سخن گفت و شنید

یافتش زیرک‌دل و شیرین جواب                                            از لب شکر چه زاید شکرآب

آدمی مخفیست در زیر زبان                                                این زبان پرده‌ست بر درگاه جان

چونک بادی پرده را در هم کشید                                         سر صحن خانه شد بر ما پدید

کاندر آن خانه گهر یا گندمست                                            گنج زر یا جمله مار و کزدمست

یا درو گنجست و ماری بر کران                                             زانک نبود گنج زر بی پاسبان

بی تامل او سخن گفتی چنان                                            کز پس پانصد تامل دیگران

گفتیی در باطنش دریاستی                                               جمله دریا گوهر گویاستی

نور هر گوهر کزو تابان شدی                                               حق و باطل را ازو فرقان شدی

نور گوهر نور چشم ما شدی                                               هم سال و هم جواب از ما بدی

چشم کژ کردی دو دیدی قرص ماه                                        چون سالست این نظر در اشتباه

راست گردان چشم را در ماهتاب                                         تا یکی بینی تو مه را نک جواب

فکرتت که کژ مبین نیکو نگر                                                 هست هم نور و شعاع آن گهر

هر جوابی کان ز گوش آید بدل                                             چشم گفت از من شنو آن را بهل

گوش دلاله‌ست و چشم اهل وصال                                      چشم صاحب حال و گوش اصحاب قال

در شنود گوش تبدیل صفات                                                در عیان دیده‌ها تبدیل ذات

ز آتش ار علمت یقین شد از سخن                                      پختگی جو در یقین منزل مکن

تا نسوزی نیست آن عین الیقین                                         این یقین خواهی در آتش در نشین

گوش چون نافذ بود دیده شود                                             ورنه قل در گوش پیچیده شود

این سخن پایان ندارد باز گرد                                               تا که شه با آن غلامانش چه کرد

براه کردن شاه یکی را از آن دو غلام و ازین دیگر پرسیدن

آن غلامک را چو دید اهل ذکا                                               آن دگر را کرد اشارت که بیا

کاف رحمت گفتمش تصغیر نیست                                       جد گود فرزندکم تحقیر نیست

چون بیامد آن دوم در پیش شاه                                           بود او گنده‌دهان دندان سیاه

گرچه شه ناخوش شد از گفتار او                                         جست و جویی کرد هم ز اسرار او

گفت با این شکل و این گند دهان                                        دور بنشین لیک آن سوتر مران

که تو اهل نامه و رقعه بدی                                                 نه جلیس و یار و هم‌بقعه بدی

تا علاج آن دهان تو کنیم                                                    تو حبیب و ما طبیب پر فنیم

با همه بنشین دو سه دستان بگو                                       تا ببینم صورت عقلت نکو

آن ذکی را پس فرستاد او به کار                                           سوی حمامی که رو خود را بخار

وین دگر را گفت خه تو زیرکی                                              صد غلامی در حقیقت نه یکی

آن نه‌ای که خواجه‌تاش تو نمود                                            از تو ما را سرد می‌کرد آن حسود

گفت او دزد و کژست و کژنشین                                           حیز و نامرد و چنینست و چنین

گفت پیوسته بدست او راست‌گو                                          راست‌گویی من ندیدستم چو او

راست‌گویی در نهادش خلقتیست                                       هرچه گوید من نگویم آن تهیست

کژ ندانم آن نکواندیش را                                                     متهم دارم وجود خویش را

باشد او در من ببیند عیبها                                                 من نبینم در وجود خود شها

هر کسی گر عیب خود دیدی ز پیش                                    کی بدی فارغ وی از اصلاح خویش

غافل‌اند این خلق از خود ای پدر                                           لاجرم گویند عیب همدگر

من نبینم روی خود را ای شمن                                           من ببینم روی تو تو روی من

آنکسی که او ببیند روی خویش                                           نور او از نور خلقانست بیش

گر بیمرد دید او باقی بود                                                     زانک دیدش دید خلاقی بود

نور حسی نبود آن نوری که او                                             روی خود محسوس بیند پیش رو

گفت اکنون عیبهای او بگو                                                  آنچنان که گفت او از عیب تو

تا بدانم که تو غمخوار منی                                                 کدخدای ملکت و کار منی

گفت ای شه من بگویم عیبهاش                                         گرچه هست او مر مرا خوش خواجه‌تاش

عیب او مهر و وفا و مردمی                                                  عیب او صدق و ذکا و همدمی

کمترین عیبش جوامردی و داد                                             آن جوامردی که جان را هم بداد

صد هزاران جان خدا کرده پدید                                             چه جوامردی بود کان را ندید

ور بدیدی کی بجان بخلش بدی                                           بهر یک جان کی چنین غمگین شدی

بر لب جو بخل آب آن را بود                                                 کو ز جوی آب نابینا بود

گفت پیغامبر که هر که از یقین                                            داند او پاداش خود در یوم دین

که یکی را ده عوض می‌آیدش                                             هر زمان جودی دگرگون زایدش

جود جمله از عوضها دیدنست                                             پس عوض دیدن ضد ترسیدنست

بخل نادیدن بود اعواض را                                                   شاد دارد دید در خواض را

پس بعالم هیچ کس نبود بخیل                                            زانک کس چیزی نبازد بی بدیل

پس سخا از چشم آمد نه ز دست                                       دید دارد کار جز بینا نرست

عیب دیگر این که خودبین نیست او                                      هست او در هستی خود عیب‌جو

عیب‌گوی و عیب‌جوی خود بدست                                        با همه نیکو و با خود بد بدست

گفت شه جلدی مکن در مدح یار                                         مدح خود در ضمن مدح او میار

زانک من در امتحان آرم ورا                                                 شرمساری آیدت در ما ورا

قسم غلام در صدق و وفای یار خود از طهارت ظن خود

گفت نه والله بالله العظیم                                                    مالک الملک و به رحمان و رحیم

آن خدایی که فرستاد انبیا                                                  نه بحاجت بل بفضل و کبریا

آن خداوندی که از خاک ذلیل                                               آفرید او شهسواران جلیل

پاکشان کرد از مزاج خاکیان                                                 بگذرانید از تک افلاکیان

بر گرفت از نار و نور صاف ساخت                                          وانگه او بر جمله‌ی انوار تاخت

آن سنابرقی که بر ارواح تافت                                              تا که آدم معرفت زان نور یافت

...

حق آن نور و حق نورانیان                                                   کاندر آن بحرند همچون ماهیان

بحر جان و جان بحر ار گویمش                                             نیست لایق نام نو می‌جویمش

حق آن آنی که این و آن ازوست                                           مغزها نسبت بدو باشند پوست

که صفات خواجه‌تاش و یار من                                             هست صد چندان که این گفتار من

آنچ می‌دانم ز وصف آن ندیم                                                باورت ناید چه گویم ای کریم

شاه گفت اکنون از آن خود بگو                                            چند گویی آن این و آن او

تو چه داری و چه حاصل کرده‌ای                                           از تک دریا چه در آورده‌ای

...

شاه با او در سخن اینجا رسید                                            یا بدید از وی نشانی یا ندید

گر بدید آن شاه جویا دور نیست                                           لیک ما را ذکر آن دستور نیست

چون ز گرمابه بیامد آن غلام                                                سوی خویشش خواند آن شاه و همام

گفت صحا لک نعیم دائم                                                    بس لطیفی و ظریف و خوب‌رو

ای دریغا گر نبودی در تو آن                                                 که همی‌گوید برای تو فلان

شاد گشتی هر که رویت دیدیی                                          دیدنت ملک جهان ارزیدیی

گفت رمزی زان بگو ای پادشاه                                             کز برای من بگفت آن دین‌تباه

گفت اول وصف دوروییت کرد                                                کاشکارا تو دوایی خفیه درد

خبث یارش را چو از شه گوش کرد                                       در زمان دریای خشمش جوش کرد

کف برآورد آن غلام و سرخ گشت                                          تا که موج هجو او از حد گذشت

کو ز اول دم که با من یار بود                                                همچو سگ در قحط بس گه‌خوار بود

چون دمادم کرد هجوش چون جرس                                      دست بر لب زد شهنشاهش که بس

گفت دانستم ترا از وی بدان                                                از تو جان گنده‌ست و از یارت دهان

پس نشین ای گنده‌جان از دور تو                                         تا امیر او باشد و مامور تو

پس بدان که صورت خوب و نکو                                            با خصال بد نیرزد یک تسو

ور بود صورت حقیر و ناپذیر                                                  چون بود خلقش نکو در پاش میر

صورت ظاهر فنا گردد بدان                                                  عالم معنی بماند جاودان

چند بازی عشق با نقش سبو                                            بگذر از نقش سبو رو آب جو

صورتش دیدی ز معنی غافلی                                             از صدف دری گزین گر عاقلی

این صدفهای قوالب در جهان                                               گرچه جمله زنده‌اند از بحر جان

لیک اندر هر صدف نبود گهر                                                 چشم بگشا در دل هر یک نگر

کان چه دارد وین چه دارد می‌گزین                                       زانک کم‌یابست آن درّ ثمین

نظرات دوستان:

» برای نوشتن نظرتان درباره داستان یا هر موضوع مرتبط با این جلسه، به قسمت "پیامها و نظرات" در همین صفحه(پایین‌) مراجعه کنید.