+ پس از خواندن داستان، در صورت تمایل، نظر و تفسیر خود را از طریق بخش "پیام‌ها و نظرات" در پایین صفحه، ارسال نمائید.
 

دفتر ششم بیت 3799 به بعد

حكایت صدر جهان بخارا كی هر سایلی كی به زبان بخواستی، از صدقهء عام، بی‌دریغ او محروم شدی و آن دانشمند درویش به فراموشی و فرط حرص و تعجیل به زبان بخواست در موكب صدر جهان از وی رو بگردانید و او هر روز حیلهء نو ساختی و خود را گاه زن كردی زیر چادر و گاه نابینا كردی و چشم و روی خود بسته، به فراستش بشناختی الی آخره

در بخارا خوی آن خواجیم اجل                                             بود با خواهندگان حسن عمل

داد بسیار و عطای بی‌شمار                                               تا به شب بودی ز جودش زر نثار

زر به كاغرپاره‌ها پیچیده بود                                                تا وجودش بود می‌افشاند جود

هم‌چو خورشید و چو ماه پاك‌باز                                           آنچ گیرند از ضیا بدهند باز

خاك را زربخش كی بود آفتاب                                              زر ازو در كان و گنج اندر خراب

هر صباحی یك گره را راتبه                                                  تا نماند امتی زو خایبه

مبتلایان را بدی روزی عطا                                                  روز دیگر بیوه‌گان را آن سخا

روز دیگر بر علویان مقل                                                      با فقیهان فقیر مشتغل

روز دیگر بر تهی‌دستان عام                                                روز دیگر بر گرفتاران وام

شرط او آن بود كه كس با زبان                                             زر نخواهد هیچ نگشاید لبان

لیك خامش بر حوالی رهش                                               ایستاده مفلسان دیواروش

هر كه كردی ناگهان با لب سؤال                                          زو نبردی زین گنه یك حبه مال

من صمت منكم نجا بد یاسه‌اش                                          خامشان را بود كیسه و كاسه‌اش

نادرا روزی یكی پیری بگفت                                                ده زكاتم كه منم با جوع جفت

منع كرد از پیر و پیرش جد گرفت                                           مانده خلق از جد پیر اندر شگفت

گفت بس بی‌شرم پیری ای پدر                                           پیر گفت از من توی بی‌شرم‌تر

كین جهان خوردی و خواهی تو ز طمع                                  كان جهان با این جهان گیری به جمع

خنده‌اش آمد مال داد آن پیر را                                             پیر تنها برد آن توفیر را

غیر آن پیر ایچ خواهنده ازو                                                  نیم حبه زر ندید و نه تسو

نوبت روز فقیهان ناگهان                                                     یك فقیه از حرص آمد در فغان

كرد زاری‌ها بسی چاره نبود                                                گفت هر نوعی نبودش هیچ سود

روز دیگر با رگو پیچید پا                                                      ناكس اندر صف قوم مبتلا

تخته‌ها بر ساق بست از چپ و راست                                  تا گمان آید كه او اشكسته‌پاست

دیدش و بشناختش چیزی نداد                                            روز دیگر رو بپوشید از لباد

هم بدانستش ندادش آن عزیز                                             از گناه و جرم گفتن هیچ چیز

چونك عاجز شد ز صد گونه مكید                                          چون زنان او چادری بر سر كشید

در میان بیوگان رفت و نشست                                            سر فرو افكند و پنهان كرد دست

هم شناسیدش ندادش صدقه‌ای                                         در دلش آمد ز حرمان حرقه‌ای

رفت او پیش كفن‌خواهی پگاه                                             كه بپیچم در نمد نه پیش راه

هیچ مگشا لب نشین و می‌نگر                                           تا كند صدر جهان اینجا گرر

بوك بیند مرده پندار به ظن                                                  زر در اندازد پی وجه كفن

هر چه بدهد نیم آن بدهم به تو                                           هم‌چنان كرد آن فقیر صله‌جو

در نمد پیچید و بر راهش نهاد                                              معبر صدر جهان آنجا فتاد

زر در اندازید بر روی نمد                                                     دست بیرون كرد از تعجیل خود

تا نگیرد آن كفن‌خواه آن صله                                               تا نهان نكند ازو آن ده‌دله

مرده از زیر نمد بر كرد دست                                                سر برون آمد پی دستش ز پست

گفت با صدر جهان چون بستدم                                           ای ببسته بر من ابواب كرم

گفت لیكن تا نمردی ای عنود                                              از جناب من نبردی هیچ جود

سر موتوا قبل موت این بود                                                 كز پس مردن غنیمت‌ها رسد

غیر مردن هیچ فرهنگی دگر                                                در نگیرد با خدای ای حیله‌گر

یک عنایت به ز صد گون اجتهاد                                            جهد را خوف است از صد گون فساد

و آن عنایت هست موقوف ممات                                          تجربه کردند این ره را ثقات

بلکه مرگش بی عنایت نیز نیست                                        بی عنایت هان و هان جای مه‌ایست

آن زمرد باشد این افعی پیر                                                 بی زمرد کی شود افعی ضریر

                                                    --------------

فلسفه:

عاشقم من بر فن ديوانگى                                                 سيرم از فرهنگى و فرزانگى

فلسفى خود را از انديشه بكشت                                        گو بدو كاو راست سوى گنج پشت‏

گو بدو چندان كه افزون مى‏دود                                             از مراد دل جداتر مى‏شود

فلسفى منكر شود در فكر و ظن                                          گو برو سر را بر آن ديوار زن‏

بند معقولات آمد فلسفى                                                   شهسوار عقل عقل آمد صفى‏

فلسفى خود را از انديشه بكشت                                        گو بدو كاو راست سوى گنج پشت‏

زیرکی و ابلهی:

داند او كاو نيك بخت و محرم است                                        زيركى ز ابليس و عشق از آدم است‏

زيركى سباحى آمد در بحار                                                کم رهد غرق است او پايان كار

هل سباحت را رها كن كبر و كين                                         نيست جيحون نيست جو درياست اين‏

و آن گهان درياى ژرف بى‏پناه                                               در ربايد هفت دريا را چو كاه‏

زيركى بفروش و حيرانى بخر                                               زيركى ظن است و حيرانى نظر

خويش ابله كن تبع مى‏رو سپس                                         رستگى زين ابلهى يابى و بس‏

اكثر اهل الجنة البله اى پدر                                                 بهر اين گفته ست سلطان البشر

زيركى چون كبر و باد انگيز تست                                          ابلهى شو تا بماند دل درست‏

ابلهى نه كاو به مسخرگى دو توست                                    ابلهى كاو واله و حيران هوست‏

عقل را قربان كن اندر عشق دوست                                     عقلها بارى از آن سوى است كاوست‏

زين سر از حيرت گر اين عقلت رود                                       هر سر مويت سر و عقلى شود

بيشتر اصحاب جنت ابلهند                                                 تا ز شر فيلسوفى مى‏رهند

خويش را عريان كن از فضل و فضول                                      تا كند رحمت به تو هر دم نزول‏

زيركى ضد شكست است و نياز                                          زيركى بگذار و با گولى بساز

روبها چون جملگى ما را شدى                                            چونت آزاريم چون تو ما شدى‏

ما چو روباهيم و پاى ما كرام                                               مى‏رهاندمان ز صد گون انتقام‏

حيله‏ى باريك ما چون دم ماست                                          عشقها بازيم با دم چپ و راست‏

دم بجنبانيم ز استدلال و مكر                                              تا كه حيران ماند از ما زيد و بكر

طالب حيرانى خلقان شديم                                               دست طمع اندر الوهيت زديم

در هواى آن كه گويندت زهى                                              بسته‏اى در گردن جانت زهى‏

روبها اين دم حيلت را بهل                                                  وقف كن دل بر خداوندان دل‏

تو دلا منظور حق آن گه شوى                                             كه چو جزوى سوى كل خود روى‏

حق همى‏ گويد نظرمان بر دل است                                      نيست بر صورت كه آن آب و گل است‏

نظرات دوستان:

» برای نوشتن نظرتان درباره داستان یا هر موضوع مرتبط با این جلسه، به قسمت "پیامها و نظرات" در همین صفحه(پایین‌) مراجعه کنید.