+ پس از خواندن داستان، در صورت تمایل، نظر و تفسیر خود را از طریق بخش "پیام‌ها و نظرات" در پایین صفحه، ارسال نمائید.
 

 1. شرح و بررسی "حکايت آن عاشق که شب بيامد بر اميد وعدهء معشوق ..." دفتر ششم مثنوی معنوی، بیت 593

                              و داستانها و ابيات ديگر با موضوعيت "حضور و غيبت"

از دفتر ششم، (قبل از داستان مورد بحث این جلسه)

عاشقم من بر فن دیوانگی                         سیرم از فرهنگی و فرزانگی

ای رفیقان راهها را بست یار                       آهوی لنگیم و او شیر شکار

جز که تسلیم و رضا کو چاره‌ای                    در کف شیر نر خون‌خواره‌ای

او ندارد خواب و خور چون آفتاب                   روحها را می‌کند بی‌خورد و خواب

که بیا من باش یا هم‌خوی من                    تا ببینی در تجلی روی من

گر ز بی‌سویت ندادست او علف                   چشم جانت چون بماندست آن طرف

گربه بر سوراخ زان شد معتکف                    که از آن سوراخ او شد معتلف

گربه‌ی دیگر همی‌گردد به بام                      کز شکار مرغ یابید او طعام

آن یکی را قبله شد جولاهگی                     وآن یکی حارس برای جامگی

وان یکی بی‌کار و رو در لامکان                     که از آن سو دادیش تو قوت جان

کار او دارد که حق را شد مرید                     بهر کار او ز هر کاری برید

دیگران چون کودکان این روز چند                  تا شب ترحال بازی می‌کنند

خوابناکی کو ز یقظت می‌جهد                     دایه‌ی وسواس عشوه‌ش می‌دهد

رو بخسپ ای جان که نگذاریم ما                 که کسی از خواب بجهاند ترا

هم تو خود را بر بکن از بیخ خواب                 هم‌چو تشنه که شنود او بانگ آب

بانگ آبم من به گوش تشنگان                    هم‌چو باران می‌رسم از آسمان

بر جه ای عاشق برآور اضطراب                    بانگ آب و تشنه و آنگاه خواب

دفتر ششم بیت 593

حکایت آن عاشق کی شب بیامد بر امید وعده‌ی معشوق بدان وثاقی کی اشارت کرده بود و بعضی از شب منتظر ماند و خوابش بربود معشوق آمد بهر انجاز وعده او را خفته یافت جیبش پر جوز کرد و او را خفته گذاشت و بازگشت

عاشقی بودست در ایام پیش                     پاسبان عهد اندر عهد خویش

سالها در بند وصل ماه خود                         شاهمات و مات شاهنشاه خود

عاقبت جوینده یابنده بود                            که فرج از صبر زاینده بود

گفت روزی یار او که امشب بیا                     که بپختم از پی تو لوبیا

در فلان حجره نشین تا نیم‌شب                  تا بیایم نیم‌شب من بی طلب

مرد قربان کرد و نانها بخش کرد                    چون پدید آمد مهش از زیر گرد

شب در آن حجره نشست آن گرمدار             بر امید وعده‌ی آن یار غار

بعد نصف اللیل آمد یار او                            صادق الوعدانه آن دلدار او

عاشق خود را فتاده خفته دید                     اندکی از آستین او درید

گردگانی چندش اندر جیب کرد                    که تو طفلی گیر این می‌باز نرد

چون سحر از خواب عاشق بر جهید              آستین و گردگانها را بدید

گفت شاه ما همه صدق و وفاست               آنچ بر ما می‌رسد آن هم ز ماست

گردگان ما درین مطحن شکست                  هر چه گوییم از غم خود اندکست

عاذلا چند این صلای ماجرا                          پند کم ده بعد ازین دیوانه را

من نخواهم عشوه‌ی هجران شنود              آزمودم چند خواهم آزمود

هرچه غیر شورش و دیوانگیست                  اندرین ره دوری و بیگانگیست

هین بنه بر پایم آن زنجیر را                         که دریدم سلسله‌ی تدبیر را

غیر آن زنجیر زلف دلبرم                             گر دو صد زنجیر آری بگسلم

عشق و ناموس ای برادر راست نیست         بر رد ناموس ای عاشق مه‌ایس

وقت آن آمد که من عریان شوم                    نقش بگذارم سراسر جان شوم

ای عدو شرم و اندیشه بیا                          که دریدم پرده‌ی شرم و حیا

ای ببسته خواب جان از جادوی                   سخت‌دل یارا که در عالم توی

هین گلوی صبر گیر و می‌فشار                    تا خنک گردد دل عشق ای سوار

تا نسوزم کی خنگ گردد دلش                    ای دل ما خاندان و منزلش

خانه‌ی خود را همی‌سوزی بسوز                 کیست آن کس کو بگوید لایجوز

خوش بسوز این خانه را ای شیر مست        خانه‌ی عاشق چنین اولیترست

بعد ازین این سوز را قبله کنم                      زانک شمعم من بسوزش روشنم

خواب را بگذار امشب ای پدر                       یک شبی بر کوی بی‌خوابان گذر

بنگر اینها را که مجنون گشته‌اند                  هم‌چو پروانه بوصلت کشته‌اند

بنگر این کشتی خلقان غرق عشق             اژدهایی گشت گویی حلق عشق

اژدهایی ناپدید دلربا                                  عقل هم‌چون کوه را او کهربا

-----------------------

از دفتر سوم

آن یکی را یار پیش خود نشاند                    نامه بیرون کرد و پیش یار خواند

بیتها در نامه و مدح و ثنا                            زاری و مسکینی و بس لابه‌ها

گفت معشوق این اگر بهر منست                 گاه وصل این عمر ضایع کردنست

من به پیشت حاضر و تو نامه خوان              نیست این باری نشان عاشقان

----------------------

از دفتر پنجم

آنچنان که بر سرت مرغی بود                      کز فواتش جان تو لرزان شود

پس نیاری هیچ جنبیدن ز جا                      تا نگیرد مرغ خوب تو هوا

دم نیاری زد ببندی سرفه را                        تا نباید که بپرد آن هما

ور کست شیرین بگوید یا ترش                    بر لب انگشتی نهی یعنی خمش!

حیرت آن مرغست خاموشت کند                 بر نهد سردیگ و پر جوشت کند

------------------

از دفتر اول

راه فانی گشته راهی دیگرست                   زانک هشیاری گناهی دیگرست

هست هشیاری ز یاد ما مضی                   ماضی و مستقبلت پرده‌ی خدا

آتش اندر زن بهر دو تا به کی                       پر گره باشی ازین هر دو چو نی؟

تا گره با نی بود همراز نیست                     همنشین آن لب و آواز نیست

از دفتر دوم

فکرت از ماضی و مستقبل بود                     چون ازین دو رست مشکل حل شود

----------------------

از دفتر اول

ما درین انبار گندم می‌کنیم                        گندم جمع آمده گم می‌کنیم

می‌نیندیشیم آخر ما بهوش                        کین خلل در گندمست از مکر موش

موش تا انبار ما حفره زدست                      و از فنش انبار ما ویران شدست

اول ای جان دفع شر موش کن                     وانگهان در جمع گندم جوش کن

بشنو از اخبار آن صدر الصدور                      لا صلوة تم الا بالحضور

--------------------

از دفتر سوم

دعا و شفاعت دقوقی در خلاص کشتی

از سلام حق سلامیها نثار                          می‌کند بر اهل عالم اختیار

هر که را دامن درستست و خوشست          آن نثار دل بر آنکس می‌رسد

دامن تو آن نیازست و حضور                        هین منه در دامن آن سنگ فجور

تا ندرد دامنت زان سنگها                           تا بدانی نقد را از رنگها

سنگ پر کردی تو دامن از جهان                   هم ز سنگ سیم و زر چون کودکان

-----------------------

از سعدی

ما همه چشمیم و تو نور ای صنم                چشم بد از روی تو دور ای صنم

روی مپوشان که بهشتی بود                      هر که ببیند چو تو حور ای صنم

حور خطا گفتم اگر خواندمت                       ترک ادب رفت و قصور ای صنم

تا به کرم خرده نگیری که من                       غایبم از ذوق حضور ای صنم

روی تو بر پشت زمین خلق را                     موجب فتنه‌ست و فتور ای صنم

این همه دلبندی و خوبی تو را                     موضع نازست و غرور ای صنم

سروبنی خاسته چون قامتت                      تا ننشینیم صبور ای صنم

این همه طوفان به سرم می‌رود                  از جگری همچو تنور ای صنم

سعدی از این چشمه حیوان که خورد           سیر نگردد به مرور ای صنم

.....

همه عمر برندارم سر از این خمار مستی                  که هنوز من نبودم که تو در دلم نشستی

تو نه مثل آفتابی که حضور و غیبت افتد                     دگران روند و آیند و تو همچنان که هستی

چه حکایت از فراقت که نداشتم ولیکن                      تو چو روی باز کردی در ماجرا ببستی

نظری به دوستان کن که هزار بار از آن به                   که تحیتی نویسی و هدیتی فرستی

دل دردمند ما را که اسیر توست یارا                         به وصال مرهمی نه چو به انتظار خستی

نه عجب که قلب دشمن شکنی به روز هیجا             تو که قلب دوستان را به مفارقت شکستی

برو ای فقیه دانا به خدای بخش ما را                        تو و زهد و پارسایی من و عاشقی و مستی

دل هوشمند باید که به دلبری سپاری                       که چو قبله ایت باشد به از آن که خود پرستی

چو زمام بخت و دولت نه به دست جهد باشد             چه کنند اگر زبونی نکنند و زیردستی

گله از فراق یاران و جفای روزگاران                            نه طریق توست سعدی کم خویش گیر و رستی

                                                  ---------------

2. شرح غزل  1095 دیوان شمس:

   برای خواندن این غزل به خط نستعلیق و شنیدن آن، اینجــا کلیک کنید.

داد جاروبی به دستم آن نگار                      گفت کز دریا برانگیزان غبار

باز آن جاروب را ز آتش بسوخت                   گفت کز آتش تو جاروبی برآر

کردم از حیرت سجودی پیش او                    گفت بی‌ساجد سجودی خوش بیار

آه بی‌ساجد سجودی چون بود                    گفت بی‌چون باشد و بی‌خارخار

گردنک را پیش کردم گفتمش                      ساجدی را سر ببر از ذوالفقار

تیغ تا او بیش زد سر بیش شد                    تا برست از گردنم سر صد هزار

من چراغ و هر سرم همچون فتیل                هر طرف اندر گرفته از شرار

شمع‌ها می‌ورشد از سرهای من                شرق تا مغرب گرفته از قطار

شرق و مغرب چیست اندر لامکان                گلخنی تاریک و حمامی به کار

ای مزاجت سرد کو تاسه دلت                     اندر این گرمابه تا کی این قرار

برشو از گرمابه و گلخن مرو                         جامه کن دربنگر آن نقش و نگار

تا ببینی نقش‌های دلربا                            تا ببینی رنگ‌های لاله زار

چون بدیدی سوی روزن درنگر                      کان نگار از عکس روزن شد نگار

شش جهت حمام و روزن لامکان                 بر سر روزن جمال شهریار

خاک و آب از عکس او رنگین شده                جان بباریده به ترک و زنگبار

روز رفت و قصه‌ام کوته نشد                        ای شب و روز از حدیثش شرمسار

                              شاه شمس الدین تبریزی مرا

                              مست می‌دارد خمار اندر خمار

نظرات دوستان:

» برای نوشتن نظرتان درباره داستان یا هر موضوع مرتبط با این جلسه، به قسمت "پیامها و نظرات" در همین صفحه(پایین‌) مراجعه کنید.